CBS Veiligheidsmonitor 2023 - Online criminaliteit daalt licht
Eens in de twee jaar publiceert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de Veiligheidsmonitor. Dit is een bevolkingsonderzoek dat sinds 2013 eens in de twee jaar wordt gehouden. Het onderzoek naar leefbaarheid, veiligheid en slachtofferschap van criminaliteit wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid. In de editie van 2023, gepubliceerd op 1 maart van dit jaar, werd voor de tweede keer de online criminaliteit meegenomen.
Ten opzichte van 2021 is de online criminaliteit licht gedaald. Met name op het gebied van digitale oplichting, phishing en verschillende vormen van hacken is vooruitgang geboekt. Op het gebied van online bedreiging en intimidatie is juist een stijging te zien. Opvallend is dat bij alle vormen van online criminaliteit de slachtoffers veel vaker melden last te hebben van emotionele of psychische schade dan van financiële problemen. Dit geldt niet alleen voor stalking en pesten, maar bijvoorbeeld ook voor phishing en fraude.
Phishing blijft nog steeds populair, hoewel het steeds minder succesvol is. Hoewel 65% van de respondenten zegt dat ze benaderd zijn met een poging tot phishing, bijvoorbeeld via een e-mail of een nep-website, heeft slechts 2% van deze groep daadwerkelijk gegevens overhandigd aan een phisher. Van hen heeft minder dan de helft (0,8% van de respondenten) uiteindelijk geld verloren.
Phishing blijft wel een aandachtspunt voor de overheid. In oktober 2023 lanceerde de overheid de campagne Laat je niet interneppen om mensen meer bewust te maken van de verschillende vormen van phishing, met bin het bijzonder aandacht voor social engineering - phishing-pogingen waarbij de dader zich bijvoorbeeld voordoet als een bekende van het slachtoffer die dringend geld nodig heeft.
Slachtoffers online criminaliteit
| 2021 | 2023 | |
|---|---|---|
| Online criminaliteit totaal | 16,9 | 15,6 |
| Online oplichting en fraude | 9,7 | 9,3 |
| Aankoopfraude | 6,9 | 6,9 |
| Verkoopfraude | 1,4 | 1,4 |
| Fraude betalingsverkeer | 1,3 | 1,1 |
| Identiteitsfraude | 0,8 | 0,8 |
| Phishing | 0,8 | 0,8 |
| Hacken | 6,9 | 5,5 |
| Hacken account | 5,7 | 4,5 |
| Hacken apparaat | 2,9 | 2,4 |
| Online bedreiging en intimidatie | 2,5 | 2,3 |
| Online bedreiging | 0,9 | 0,9 |
| Online pesten | 0,8 | 0,9 |
| Online stalken | 0,8 | 0,8 |
| Shamesexting | 0,4 | 0,4 |
| Overige online delicten | 0,6 | 0,5 |
Aangifte
Verder valt op dat het doen van aangifte door slachtoffers van online criminaliteit zeer afhankelijk is van het soort criminaliteit waarmee ze te maken krijgen. Het onderzoek maakt onderscheid tussen melding maken (bijvoorbeeld bij een bank of de Fraudehelpdesk) en formeel aangifte doen bij de politie. Aangifte wordt lang niet altijd gedaan, ook als er wel melding wordt gemaakt.
Bij betalingsfraude, online pesten en stalken en phishing wordt relatief vaak melding gedaan. Ruim 81% van de slachtoffers van betalingsfraude doet melding. Bij pesten, stalken en phishing gaat het om respectievelijk 64%, 66% en 65%. Daadwerkelijk aangifte doen gebeurt in het geval van pesten en stalking relatief weinig. Slechts 12% en 19% doet daadwerkelijk aangifte bij de politie. Bij phishing is het percentage dat aangifte doet verreweg het hoogste, met 45%.
Melding en aangifte online criminaliteit
| Melding | Aangifte | |
|---|---|---|
| Online criminaliteit totaal | 46,2 | 17 |
| Fraude betalingsverkeer | 80,8 | 24,7 |
| Online pesten | 66,4 | 11,9 |
| Online stalken | 66,3 | 19,4 |
| Phishing | 65 | 44,8 |
| Shamesexting | 51,7 | 18,6 |
| Identiteitsfraude | 49,7 | 26,2 |
| Verkoopfraude | 43,6 | 19,9 |
| Aankoopfraude | 40,2 | 17,3 |
| Hacken | 35,9 | 9,8 |
| Online bedreiging | 28,2 | 19,4 |
| Overige online delicten | 44,5 | 23,7 |
Bewustzijn
Ook in de toekomst blijft de overheid werken aan bewustzijn omtrent online criminaliteit. Naast campagnes als Laat je niet interneppen en instanties als de Fraudehelpdesk gebeurt dit bijvoorbeeld ook via het Digital Trust Center. Hier wordt relevante informatie voor ondernemers aangeboden.