Vrijwel elke vorm van generatieve kunstmatige intelligentie (AI) lijkt vroeg of laat in de clinch te liggen met wetgeving omtrent copyright. Verschillende grote aanbieders van diensten omtrent de nieuwe technologie staan momenteel voor de rechter, met name over het gebruik van door copyright beschermd materiaal om de modellen te trainen. Een nieuwe rechtszaak van Disney en NBC Universal tegen aanbieder Midjourney richt zich echter op de andere kant van AI: de output.
Midjourney was een van de eerste aanbieders van generatieve AI voor consumenten. In juli 2022 kwam de eerste bèta-versie beschikbaar. Nog datzelfde jaar liep men tegen het eerste auteursrecht-gerelateerde vraagstuk aan. De US Copyright Office, de beheerder voor auteursrecht in de Verenigde Staten, kreeg te maken met een aanvraag voor een stripboek waarvan de illustraties volledig door AI gegenereerd werden. Konden afbeeldingen die door Midjourney of vergelijkbare modellen gegenereerd waren auteursrechtelijk beschermd zijn? Uiteindelijk was de conclusie nee: De afbeeldingen in het stripboek waren niet auteursrechtelijk beschermd, maar de tekst en layout wel.
Midjourney is een zeer gesloten systeem, zeker in vergelijking met open source modellen als Stable Diffusion. De dienst kan alleen worden aangesproken vanuit de eigen website of het platform Discord. Wat ermee gegenereerd kan worden is beperkt. De richtlijnen stellen dat naast gewelddadige of seksuele inhoud de dienst ook niet gebruikt mag worden voor het maken van beledigende of controversiële afbeeldingen, met name van publieke figuren.
Daar staat tegenover dat het model een hoge mate van flexibiliteit en gebruikersgemak biedt. Midjourney kan de stijl van duizenden verschillende artiesten namaken, en maakt het makkelijk om gegenereerde afbeeldingen verder te ontwikkelen of corrigeren, bijvoorbeeld door specifieke gebieden aan te passen of de afbeelding te vergroten, of uit te breiden in een specifieke richting. Hiervoor is relatief weinig technische kennis nodig.
Rechtszaak
Het feit dat Midjourney duizenden verschillende artiesten kan nadoen heeft al tot verschillende rechtszaken geleid. Tijdens een van deze rechtszaken bleek het om bijna vijfduizend artiesten te gaan, met ruim drie keer zo veel artiesten die op een lijst stonden om mogelijk toegevoegd te worden. Verreweg de meeste artiesten stellen dat ze nooit toestemming hebben gegeven om hun werk toegevoegd te laten worden aan het model, en dat een AI die hun stijl kan kopiëren inherent schadelijk is voor hun inkomsten.
Maar de rechtszaak van Disney en NBC Universal tegen Midjourney richt zich op de andere kant van AI, de output. De rechtszaak richt zich op het feit dat Midjourney massaal gebruikt wordt om afbeeldingen te genereren van Disney en NBC personages. Mickey in een leren jas op een Harley Davidson of Shrek die popcorn verkoopt in een voetbalstadion zijn het soort afbeeldingen die Midjourney heel makkelijk kan maken. De aanklagers stellen dat dit soort afbeeldingen inbraak maken op hun auteursrecht, en dat Midjourney dit veel te makkelijk maakt.
De 110 pagina's tellende aanklacht bestaat voor een groot deel uit voorbeelden van hoe de aanklagers stellen dat Disney inbreuk maakt op hun auteursrecht. Dit gaat verder dan het expliciet vragen naar specifieke personages. De aanklacht bevat ook voorbeelden van de manier waarop Midjourney bij meer algemene termen in de verzoeken ook auteursrechtelijk-beschermde personages gebruikt. Bij een verzoek om een actiescène met superhelden is Spider-Man duidelijk herkenbaar, en 'populaire jaren 90 tekenfilm met gele huid' gaf, zonder dat er expliciet naar gevraagd werd, niet alleen de stijl van The Simpsons maar specifieke personages.
Vorig jaar stuurde Disney een aanmaning aan Midjourney waarin werd gewaarschuwd dat de dienst volgens Disney inbreuk maakt op hun auteursrecht. Eerder dit jaar stuurde NBC Universal een vergelijkbare brief. De aanklagers stellen dat Midjourney willens en wetens het schenden van het auteursrecht mogelijk maakt, mede omdat Midjourney wel actief filtert om het genereren van bepaalde soorten inhoud onmogelijk te maken, maar dat niet doet om auteursrechten te beschermen.
Eisen
In de aanklacht vragen Disney en NBC Universal om financiële compensatie voor de inbreuk op hun auteursrecht. Als elke door Midjourney gegenereerde afbeelding met een personage dat onder de auteursrechten van de aanklagers valt individueel zou tellen voor de compensatie, dan zou het eindbedrag vele malen meer kunnen zijn dan al het geld dat wereldwijd in omloop is. Daarnaast vragen de aanklagers ook om een tijdelijk verbod op de diensten van Midjourney, totdat het bedrijf het model aanpast om inbraak op het auteursrecht door gebruikers, bedoeld of onbedoeld, onmogelijk te maken. Dit geldt zowel voor de huidige diensten voor het genereren van afbeeldingen als het model dat nog in ontwikkeling is, waarmee gebruikers ook video's kunnen genereren.
Als Disney en NBC Universal in het gelijk worden gesteld in deze rechtszaak, dan betekent dat waarschijnlijk het einde van Midjourney. Het schept echter ook een wettelijk precedent over aansprakelijkheid van aanbieders van generatieve AI. Elke vergelijkbare commerciële dienst waarmee afbeeldingen van auteursrechtelijk beschermde personages aangemaakt kan worden zou dan schuldig zijn aan het inbreken op auteursrecht. Het zou hierbij geen verschil maken of het impliciet ('een mannelijke superheld met zwart haar, een blauwe outfit, rode cape, rode laarzen') of expliciet (Superman) gebeurt.
Het lijkt erop dat Midjourney bewust gekozen is voor deze rechtszaak. Hoewel het bedrijf achter de dienst een omzet heeft die geschat wordt op zo'n 300 miljoen dollar in 2024, met miljoenen actieve gebruikers, is het een relatief kleine vis in de wereld van generatieve AI. Vergelijkbare diensten als DALL-E en Meta.ai worden direct of indirect gesteund door techreuzen als Microsoft en Meta. Dit zijn bedrijven die, in vergelijking met Midjourney, veel grotere juridische teams hebben om terug te vechten.
Precedent
Eerder dit jaar behaalde uitgever Thomson Reuters een belangrijke overwinning in hun rechtszaak tegen ROSS Intelligence, een bedrijf dat hun materiaal wilde gebruiken om een AI-model te maken dat werkt als een vergelijkbar maar meer geautomatiseerde versie van de diensten die Thomson Reuters aanbiedt. In deze zaak stelde de rechter dat het gebruik van auteursrechtelijk materiaal om AI te trainen niet beschermd wordt onder de fair use clausules in het Amerikaanse auteursrecht, omdat dit gebruik inherent afbreuk doet aan de waarde van het auteursrecht.
Als de rechter Disney en NBC Universal gelijk geeft in deze zaak, deels of in het geheel, dan zal dit grote gevolgen hebben voor (commerciële) aanbieders van generatieve AI. Met een in deze zaak gesteld precedent in hand zouden auteursrechthouders ook achter grotere bedrijven als Meta en ChatGPT aan kunnen gaan. De impact op commerciële generatieve AI zou in dat geval enorm zijn.